Τρίτη 20 Μαΐου 2008

Α. Αϊνστάιν: οι θρησκείες «πρωτόγονοι μύθοι», «παιδαριώδεις δεισιδαιμονίες»

Μια επιστολή του Αλβέρτου Αϊνστάιν προς τον γερμανό φιλόσοφο Έρικ Γκούτκιντ, την οποία του έστειλε στις 3 Ιανουαρίου 1954, ένα χρόνο δηλαδή πριν από τον θάνατό του, αποτυπώνει τις σκέψεις του για τη θρησκεία και τον Θεό. Η επιστολή βγήκε σε πλειστηριασμό από τον Bloomsbury και πουλήθηκε στις 15.5.08 στην τιμή των 207.600 λιρών. Τα σημαντικότερα αποσπάσματα της επιστολής Αϊνστάιν δημοσίευσε η εφημερίδα The Guardian στο φύλλο της 13.5.2008 σε μετάφραση από το γερμανικό πρωτότυπο του Joan Stambaugh, συνοδευόμενα από το κείμενο με τίτλο «Childish superstition: Einstein's letter makes view of religion relatively clear» και τα αναδημοσίευσε το Βήμα την επομένη σε επιμέλεια Όλυμπου Τσεκούρα. Την επαύριο του πλειστηριασμού επίσης στον Guardian δημοσιεύθηκαν οι απόψεις του κορυφαίου βιολόγου Richard Dawkins («Dawkins beaten in bid for Einstein letter»). Το κείμενο που συνόδευε την επιστολή μπορείτε να το διαβάσετε εδώ και εδώ. Αλλά καλύτερα να σχηματίσει κανείς γνώμη διαβάζοντας τα αποσπάσματα της ίδιας της επιστολής του Αϊνστάιν:

«Πρωτόγονο ανθολόγιο μύθων» η Αγία Γραφή
«
Τις τελευταίες ημέρες διαβάζω μετά μανίας το βιβλίο σου και σε ευχαριστώ πολύ που μου το έστειλες. Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι το εξής. Με δεδομένη την αντικειμενική στάση απέναντι στη ζωή και στην ανθρώπινη κοινωνία, διαπιστώνω ότι έχουμε πολλά κοινά σημεία.
...
Για εμένα, η λέξη Θεός δεν σημαίνει τίποτε περισσότερο από την έκφραση και τα παρεπόμενα της ανθρώπινης αδυναμίας. Η Αγία Γραφή αποτελεί ένα αξιέπαινο μεν αλλά πρωτόγονο ανθολόγιο μύθων, οι οποίοι παρ’ όλα αυτά είναι ελκυστικά παιδαριώδεις. [The word God is for me nothing more than the expression and product of human weaknesses, the Bible a collection of honourable, but still primitive legends which are nevertheless pretty childish]. Δεν υπάρχει ερμηνεία, όσο επιδέξια και αν είναι αυτή, που να μπορεί να με κάνει να αλλάξω γνώμη. Αυτές οι εκλεπτυσμένες ερμηνείες είναι τόσο πολυσήμαντες εκ της φύσεώς τους που καταλήγουν να μην έχουν σχεδόν καμία σχέση με το αρχικό κείμενο. Για εμένα ο ιουδαϊσμός, όπως κάθε θρήσκευμα, δεν είναι παρά μια έκφραση ενός συνόλου από παιδαριώδεις δεισιδαιμονίες. [For me the Jewish religion like all other religions is an incarnation of the most childish superstitions].
Και ο εβραϊκός λαός, στον οποίο με υπερηφάνεια ανήκω, και είμαι απόλυτα συντονισμένος με τη νοοτροπία του, για εμένα δεν έχει ποιότητα διαφορετική από εκείνη των άλλων λαών. Οι εμπειρίες μου με έχουν διδάξει ότι οι εβραίοι δεν είναι καλύτεροι ούτε χειρότεροι από άλλες ομάδες ανθρώπων. Δεν διακρίνω κάτι το “περιούσιον” σε αυτούς.
Σε γενικές γραμμές θεωρώ θλιβερό το γεγονός ότι διατείνεσαι μια άποψη περί ειδικών προνομίων και την οποία επιχειρείς να υπερασπιστείς προβάλλοντας δύο ασπίδες υπερηφάνειας, μια εξωτερική ως άνθρωπος και μια εσωτερική ως εβραίος.
Ως άνθρωπος επικαλείσαι, φερ’ ειπείν, άδεια εξαίρεσης από τη νομοτέλεια, αποδεκτή κατά τα άλλα. Ως εβραίος επικαλείσαι το προνόμιο του μονοθεϊσμού. Η περιορισμένη όμως νομοτέλεια παύει να είναι νομοτέλεια, όπως με εξαιρετική οξυδέρκεια διατύπωσε και ο θαυμάσιος Σπινόζα μας,
πρώτος από όλους μας κατά πάσαν πιθανότητα.
Και οι ανιμιστικές δοξασίες των θρησκειών της φύσης δεν είναι δυνατόν να ακυρωθούν από τον μονοθεϊσμό.
Με τέτοιου είδους ασπίδες μόνον αυταπάτες μπορούμε να δημιουργήσουμε και σε καμία περίπτωση δεν ευνοούμε έτσι την ηθική μας ανάταση. Το αντίθετο μάλιστα.
Τώρα που ξεκαθάρισα ανοικτά τις διαφορές μας στις διανοητικές πεποιθήσεις βλέπω πολύ καθαρά ότι είναι πολύ κοντά οι απόψεις μας περί ζητημάτων πιο ουσιαστικών, όπως για παράδειγμα η αξιολόγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Διαφοροποιούμαστε μόνον σε διανοητικά “ερείσματα” και στην “αιτιολόγηση των αντιδράσεων” κατά τη φροϋδική ορολογία. Για αυτό πιστεύω ότι θα μπορούσαμε να καταλάβουμε πολύ καλά ο ένας τον άλλον αν ανοίγαμε μια συζήτηση για πράγματα συγκεκριμένα
».

1 σχόλιο:

Άνεμος είπε...

Συγχαρητήρια για τη συγκεκριμένη ανάρτηση, καθώς και γενικώς, αφού ότι πρόλαβα να δω στα γρήγορα από ότι έχεις αναρτήσει στα τρία (!) blog σου, μου άρεσαν σε γενικές γραμμές... Δεν πιστεύω να παρεξηγείσαι από την έλειψη ψευτοκαθωσπρέπει πληθυντικού...